Wat is ISO 14001?

ISO 14001 is de internationale standaard voor milieumanagement. Met dit certificaat laat je zien dat je organisatie bewust omgaat met haar impact op het milieu. Je brengt in kaart wat je uitstoot, verbruikt en afvoert, en je werkt systematisch aan verbetering.

De norm is ontwikkeld door de International Organization for Standardization  en wordt wereldwijd erkend. In Nederland kun je de officiële tekst aanschaffen via NEN . De huidige versie is ISO 14001:2015.

Anders dan veel mensen denken, is ISO 14001 geen checklist van milieuregels. Het is een managementsysteem. Je bepaalt zelf welke milieuaspecten relevant zijn voor jouw bedrijf en welke doelen je stelt. De norm geeft het raamwerk, jij vult het in.

In het kort

Waarom kiezen bedrijven voor ISO 14001?

De redenen om te certificeren zijn divers. Sommige bedrijven doen het omdat klanten erom vragen, anderen omdat ze oprecht hun milieu-impact willen verminderen. Vaak is het een combinatie.

Klanten en opdrachtgevers vragen erom

Grote bedrijven en overheden letten steeds scherper op de milieuprestaties van hun leveranciers. Bij aanbestedingen zie je regelmatig dat een milieucertificaat wordt gevraagd of meeweegt in de beoordeling. Zonder certificaat kom je soms niet eens in aanmerking.

Een transportbedrijf dat wil rijden voor een grote retailer merkt dit concreet: de opdrachtgever wil weten hoe je omgaat met brandstofverbruik, uitstoot en afvalbeheer. Een ISO 14001 certificaat geeft daar een helder antwoord op.

Wet- en regelgeving wordt strenger

De Europese Green Deal en de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD)  maken duurzaamheid steeds meer een verplichting. Grote bedrijven moeten rapporteren over hun milieu-impact, inclusief die van hun toeleveringsketen.

Dit sijpelt door naar het MKB. Ook als je zelf niet onder de CSRD valt, kunnen klanten die dat wel doen jou om milieu-informatie vragen. Een gestructureerd milieumanagementsysteem maakt dat makkelijker.

Kostenbesparing door efficiënter werken

Een minder voor de hand liggend voordeel: bedrijven die hun milieuaspecten in kaart brengen, ontdekken vaak inefficiënties. Energieverbruik dat omlaag kan. Grondstoffen die verspild worden. Afvalstromen die te verminderen zijn.

Een productiebedrijf dat zijn energieverbruik gaat meten, ontdekt misschien dat machines ‘s nachts onnodig draaien. De investering in het milieumanagementsysteem verdient zich dan terug via de energierekening.

Imago en maatschappelijke verwachting

Duurzaamheid is geen niche meer. Klanten, medewerkers en de samenleving verwachten dat bedrijven verantwoordelijkheid nemen voor hun milieu-impact. Een ISO 14001 certificaat is geen marketingtruc, maar het laat wel zien dat je er serieus mee bezig bent.

Hoe werkt een milieumanagementsysteem?

Een milieumanagementsysteem (MMS) is de gestructureerde aanpak waarmee je milieubeleid vertaalt naar dagelijkse praktijk. Het bestaat uit beleid, procedures, registraties en verbeteracties.

De kern is de PDCA-cyclus: Plan-Do-Check-Act. Je maakt een plan, voert het uit, controleert of het werkt, en stuurt bij. Dit herhaal je continu, waardoor je steeds beter wordt.

Concreet betekent dit dat je begint met het identificeren van je milieuaspecten. Wat zijn de activiteiten van je bedrijf die invloed hebben op het milieu? Denk aan energieverbruik, watergebruik, uitstoot, afval, gebruik van gevaarlijke stoffen, en transport.

Vervolgens bepaal je welke aspecten significant zijn. Niet alles is even belangrijk. Een drukkerij focust misschien op inktverbruik en papierafval, terwijl een transportbedrijf zich richt op brandstof en uitstoot.

Voor de significante aspecten stel je doelen en maatregelen vast. En je meet of je die doelen haalt. Dat is de essentie van het systeem.

Voor wie is ISO 14001 geschikt?

De norm is sectoronafhankelijk. Van een bouwbedrijf tot een IT-dienstverlener, van een ziekenhuis tot een productiebedrijf. De invulling verschilt, maar het raamwerk is universeel.

In de praktijk zie je ISO 14001 vaak bij bedrijven die een duidelijke milieu-impact hebben of die werken voor opdrachtgevers die het eisen. Denk aan de maakindustrie, bouw en infra, transport en logistiek, en de chemische sector. Maar ook facilitaire dienstverleners en kantoororganisaties kunnen er baat bij hebben.

De omvang van je bedrijf maakt niet uit. Een zzp’er kan certificeren, net als een multinational. De auditduur en kosten schalen mee met je organisatiegrootte.

Wat kost ISO 14001 certificering?

De investering hangt af van je uitgangspositie en bedrijfsgrootte. Een bedrijf dat al ISO 9001 gecertificeerd is, heeft een voorsprong omdat de systeemstructuur vergelijkbaar is.

Dit zijn indicaties inclusief begeleiding en de certificeringsaudit. De spreiding is groot omdat het afhangt van je huidige situatie, de complexiteit van je activiteiten, en of je externe hulp inschakelt.

Lees meer op de pagina kosten en tijdlijn.

Hoe lang duurt het traject?

De doorlooptijd varieert, maar reken op drie tot negen maanden voor de meeste MKB-bedrijven. Een kleiner bedrijf met overzichtelijke processen kan sneller klaar zijn. Een complexe organisatie met meerdere locaties heeft meer tijd nodig.

De belangrijkste factoren zijn je startpositie (heb je al een managementsysteem?), de beschikbare capaciteit intern, en de complexiteit van je milieuaspecten.

De relatie met andere normen

ISO 14001 volgt de High Level Structure  die alle moderne ISO-managementsysteemnormen gebruiken. De hoofdstukindeling is identiek aan ISO 9001 en ISO 27001.

Dit maakt integratie eenvoudig. Als je al ISO 9001 hebt, kun je je bestaande systeem uitbreiden met de milieu-elementen. Je hoeft niet twee parallelle systemen te onderhouden.

Naast ISO 14001 bestaan er aanvullende normen voor specifieke milieu-onderwerpen:

• ISO 50001  voor energiemanagement
• ISO 14064  voor het kwantificeren van broeikasgassen
• ISO 14067  voor de carbon footprint van producten

Voor de meeste bedrijven is ISO 14001 voldoende als startpunt.

Is ISO 14001 verplicht?

Wettelijk is certificering niet verplicht. Er is geen wet die zegt dat je ISO 14001 moet hebben.

Maar in de praktijk wordt het steeds vaker gevraagd. Bij overheidsaanbestedingen kan het een eis zijn of meegewogen worden. Grote opdrachtgevers in de industrie stellen het als voorwaarde. En de druk vanuit wet- en regelgeving rond duurzaamheid neemt toe.

De Stichting Coördinatie Certificatie Milieu- en arbomanagementsystemen (SCCM)  houdt een register bij van gecertificeerde organisaties in Nederland. Volgens hun gegevens zijn er ruim 3.000 ISO 14001 certificaten actief, verspreid over bijna 10.000 vestigingen.

Veelgemaakte misverstanden

“ISO 14001 is alleen voor vervuilende industrie”

Niet waar. Elke organisatie heeft milieu-impact, ook een kantoor of IT-bedrijf. De norm is schaalbaar. Wat je als milieuaspect identificeert, hangt af van je activiteiten.

“Het is vooral papierwerk”

Dat hoeft niet. Een goed milieumanagementsysteem is praktisch en leeft in de organisatie. De norm vraagt om “gedocumenteerde informatie”, maar de vorm bepaal je zelf. Een digitaal dashboard kan net zo goed zijn als een mappenstructuur.

“Je hebt een milieucoördinator nodig”

Bij kleinere bedrijven kan één persoon dit erbij doen, eventueel naast andere taken. Bij grotere organisaties is een dedicated functie logischer. De norm schrijft geen specifieke functie voor.

Volgende stappen

Bronnen

• ISO 14001:2015 – Environmental management systems  – International Organization for Standardization
• NEN-EN-ISO 14001  – Nederlands Normalisatie-instituut
• SCCM – Gecertificeerde organisaties  – Register van certificaten
• Rijksdienst voor Ondernemend Nederland – Milieumanagement  – Overheidsinfo over duurzaam ondernemen