Wat is ISO 45001?
ISO 45001 is de internationale norm voor managementsystemen voor gezondheid en veiligheid op het werk. De norm helpt organisaties om arbeidsrisico’s te beheersen, ongevallen te voorkomen en een veilige werkomgeving te creëren. In tegenstelling tot VCA, dat vooral in de Benelux wordt gebruikt, is ISO 45001 wereldwijd erkend.
De norm is ontwikkeld door de International Organization for Standardization (ISO) en vervangt sinds 2018 de oudere OHSAS 18001 standaard. In Nederland is de norm verkrijgbaar via NEN als NEN-EN-ISO 45001.
De volledige naam is NEN-EN-ISO 45001:2018 - Managementsystemen voor gezondheid en veiligheid op het werk. In de praktijk zegt iedereen gewoon ISO 45001.
In het kort
| Wat is het? | Internationale norm voor arbeidsveiligheid en gezond werken |
| Voor wie? | Elke organisatie die veiligheid wil borgen |
| Verplicht? | Wettelijk niet, maar vaak gevraagd bij aanbestedingen |
| Geldigheid | 3 jaar, met jaarlijkse surveillance-audits |
| Kosten | €5.000 - €25.000+ (afhankelijk van bedrijfsgrootte) |
| Doorlooptijd | 4-12 maanden |
Waarom ISO 45001?
Organisaties kiezen om verschillende redenen voor deze certificering. De motivatie is vaak een combinatie van interne en externe factoren.
Klanten en opdrachtgevers vragen erom
Bij aanbestedingen, vooral in de industrie en bij grote bedrijven, wordt steeds vaker gevraagd om een bewijs van arbeidsveiligheid. ISO 45001 is dan een erkend alternatief voor of aanvulling op VCA. Voor internationale opdrachtgevers is het vaak zelfs de voorkeur, omdat zij VCA niet kennen.
Een ingenieursbureau dat projecten wil doen voor multinationals merkt dat ISO 45001 deuren opent die met alleen VCA gesloten blijven. De norm is wereldwijd bekend, VCA niet.
Minder ongevallen en verzuim
Een goed werkend arbomanagementsysteem leidt tot minder ongevallen en beroepsziekten. Dat betekent minder menselijk leed, maar ook minder verzuim en lagere kosten. De systematische aanpak van ISO 45001 helpt om risico’s te identificeren voordat er iets misgaat.
Structuur in je veiligheidsaanpak
Veel organisaties doen al van alles aan veiligheid, maar missen overzicht. Waar liggen de grootste risico’s? Welke maatregelen werken? Hoe zorg je dat verbeteringen blijven hangen? ISO 45001 biedt een raamwerk om hier grip op te krijgen.
Arbeidsinspectie
De Nederlandse Arbeidsinspectie houdt toezicht op naleving van de Arbowet. Organisaties met een ISO 45001 certificaat laten zien dat ze hun arbozaken serieus nemen. Hoewel certificering geen vrijwaring geeft, kan het wel leiden tot minder intensief toezicht.
Het G&VW-managementsysteem
ISO 45001 draait om het opzetten van een managementsysteem voor gezondheid en veiligheid op het werk, afgekort als G&VW-managementsysteem. Dit is geen softwarepakket, maar een systematische manier van werken.
Het systeem beschrijft hoe je gevaren identificeert, risico’s beoordeelt, maatregelen neemt en controleert of die maatregelen werken. De bekende PDCA-cyclus vormt de basis: Plan, Do, Check, Act. Je plant wat je gaat doen, voert het uit, controleert het resultaat en stuurt bij waar nodig.
Dit klinkt abstract, maar in de praktijk betekent het bijvoorbeeld dat je een procedure hebt voor het melden van bijna-ongevallen, dat je regelmatig werkplekinspecties doet, dat je trainingen registreert en dat de directie periodiek de veiligheidsprestaties bespreekt.
De structuur: High Level Structure
Net als ISO 9001, ISO 14001 en ISO 27001 volgt ISO 45001 de High Level Structure (HLS) . Dit betekent dat alle moderne ISO-managementsysteemnormen dezelfde opbouw hebben.
| Hoofdstuk | Onderwerp |
|---|---|
| 4 | Context van de organisatie |
| 5 | Leiderschap en werknemersparticipatie |
| 6 | Planning |
| 7 | Ondersteuning |
| 8 | Uitvoering |
| 9 | Evaluatie van prestaties |
| 10 | Verbetering |
Het grote voordeel: als je al een ander ISO-certificaat hebt, is de stap naar ISO 45001 kleiner. Veel elementen zoals documentbeheer, interne audits en directiebeoordeling kun je hergebruiken.
ISO 45001 vs VCA
In Nederland is VCA de bekendste certificering voor arbeidsveiligheid, vooral in de bouw en industrie. Wat is het verschil met ISO 45001?
| Aspect | ISO 45001 | VCA |
|---|---|---|
| Type | Managementsysteem | Checklist |
| Focus | Wat je moet regelen | Hoe je het moet doen |
| Erkenning | Wereldwijd | Benelux |
| Sector | Alle sectoren | Bouw, industrie, techniek |
| Structuur | HLS (10 hoofdstukken) | Eigen structuur |
| RI&E | Arbo-RI&E vereist | VGM-RI&E vereist |
De keuze hangt af van je situatie. Werk je als onderaannemer in de bouw of petrochemie? Dan is VCA vaak verplicht. Ben je een productiebedrijf of ingenieursbureau dat internationaal werkt? Dan biedt ISO 45001 meer. Sommige organisaties hebben beide.
Lees meer over de verschillen tussen ISO 45001 en VCA.
Voor wie is ISO 45001?
De norm is toepasbaar op elke organisatie, ongeacht omvang of sector. In de praktijk zie je certificering vooral bij:
Productiebedrijven waar fysieke risico’s aanwezig zijn, zoals machines, gevaarlijke stoffen of zware lasten. De norm helpt om systematisch naar alle werkplekrisico’s te kijken.
Ingenieursbureaus en adviesbedrijven die werken voor industriële opdrachtgevers. Het certificaat toont dat je veiligheid serieus neemt, ook al zijn de risico’s op kantoor beperkter.
Facilitaire dienstverleners zoals schoonmaakbedrijven, beveiliging en catering. De medewerkers werken vaak op locatie bij klanten, wat eigen veiligheidsuitdagingen met zich meebrengt.
Overheidsorganisaties en zorginstellingen die hun arbozorg willen professionaliseren en aantoonbaar willen maken.
Klein bedrijf met weinig risico’s? Dan is ISO 45001 wellicht overkill. De norm vraagt om een compleet managementsysteem, wat voor een kantoor met vijf medewerkers onevenredig veel werk kan zijn. Kijk in dat geval eerst of je je RI&E op orde hebt.
Wat kost ISO 45001 certificering?
De kosten hangen af van je bedrijfsgrootte, de complexiteit van je werkzaamheden en hoeveel je al geregeld hebt.
| Bedrijfsgrootte | Indicatie totale kosten eerste jaar |
|---|---|
| Klein (1-25 medewerkers) | €5.000 - €12.000 |
| Middelgroot (25-100 medewerkers) | €12.000 - €25.000 |
| Groot (100+ medewerkers) | €25.000 - €50.000+ |
Dit omvat advieskosten, interne uren, de certificeringsaudit en eventuele aanpassingen aan je processen. Na het eerste jaar zijn er jaarlijkse kosten voor surveillance-audits en onderhoud.
Lees meer over de kosten en tijdlijn.
Hoelang duurt het traject?
De doorlooptijd varieert, maar reken op:
- Klein bedrijf met goede basis: 4-6 maanden
- Middelgroot bedrijf: 6-9 maanden
- Groot of complex bedrijf: 9-12 maanden
Als je al ISO 9001 of ISO 14001 hebt, kan het sneller. De HLS-structuur betekent dat je veel kunt hergebruiken. Het G&VW-specifieke deel moet je wel nieuw opzetten.
Combineren met andere normen
Veel organisaties combineren ISO 45001 met andere certificeringen in een geïntegreerd managementsysteem. De High Level Structure maakt dit relatief eenvoudig.
De meest voorkomende combinaties zijn ISO 9001 voor kwaliteit samen met ISO 45001 voor arbeidsveiligheid, ISO 14001 voor milieu samen met ISO 45001, of alle drie samen in een KAM-systeem: Kwaliteit, Arbo, Milieu.
De voordelen van combineren zijn aanzienlijk. Je hoeft veel elementen maar één keer in te richten, zoals documentbeheer, interne audits en directiebeoordelingen. De audits kun je combineren, wat tijd en geld bespaart. En medewerkers hoeven maar één systeem te leren kennen.