Van OHSAS 18001 naar ISO 45001

OHSAS 18001 was jarenlang dé standaard voor arbeidsveiligheidsmanagement. In 2018 werd ISO 45001  gepubliceerd als opvolger. De nieuwe norm is verkrijgbaar via NEN  en volgt de High Level Structure . Sinds maart 2021 is OHSAS 18001 niet meer geldig en zijn alle certificaten vervallen of overgezet naar ISO 45001.

Als je organisatie destijds is gemigreerd, of als je wilt begrijpen wat er is veranderd ten opzichte van de oude standaard, geeft deze pagina een overzicht van de belangrijkste verschillen.

De geschiedenis

OHSAS 18001 (Occupational Health and Safety Assessment Series) werd in 1999 gepubliceerd door een consortium van certificerende instanties, niet door ISO. Het was een breed geaccepteerde standaard, maar formeel geen ISO-norm.

In 2013 startte ISO met de ontwikkeling van een echte internationale norm voor arbeidsveiligheid. Dit resulteerde in ISO 45001, gepubliceerd in maart 2018. Organisaties kregen drie jaar om te migreren. Per 12 maart 2021 vervielen alle OHSAS 18001 certificaten definitief.

In Nederland waren in 2020 nog honderden organisaties OHSAS 18001 gecertificeerd. Het merendeel is succesvol gemigreerd naar ISO 45001.

De belangrijkste verschillen

High Level Structure

Het meest fundamentele verschil is de structuur. ISO 45001 volgt de High Level Structure (HLS), dezelfde structuur als ISO 9001, ISO 14001 en andere moderne ISO-managementsysteemnormen.

OHSAS 18001 had een eigen structuur die was gebaseerd op de oude versie van ISO 14001. Met de overstap naar ISO 45001 kunnen organisaties hun managementsystemen veel beter integreren.

Context van de organisatie

ISO 45001 introduceert het begrip “context van de organisatie” (hoofdstuk 4). Je moet de interne en externe factoren bepalen die relevant zijn voor je G&VW-managementsysteem, en de behoeften en verwachtingen van belanghebbenden identificeren.

OHSAS 18001 had dit niet expliciet. De aanname was dat je direct begon met beleid en planning, zonder eerst de bredere context te analyseren.

Leiderschap

ISO 45001 legt meer nadruk op leiderschap van de directie (hoofdstuk 5). De directie moet persoonlijk verantwoordelijkheid nemen voor de effectiviteit van het systeem, niet alleen middelen toewijzen en een vertegenwoordiger aanstellen.

De term “management representative” uit OHSAS 18001 is verdwenen. De verantwoordelijkheid kan worden gedelegeerd, maar de directie blijft eindverantwoordelijk.

Werknemersparticipatie

Dit is een van de grootste veranderingen. ISO 45001 stelt werknemersparticipatie veel centraler dan OHSAS 18001 deed.

OHSAS 18001 vroeg om “participatie en consultatie” maar was minder specifiek over wat dit inhield. ISO 45001 specificeert precies waarbij werknemers moeten worden geconsulteerd en waarbij ze moeten participeren. De norm vraagt ook expliciet om belemmeringen voor participatie weg te nemen.

Risicogebaseerd denken

ISO 45001 introduceert het concept van “risico’s en kansen” breder dan OHSAS 18001. Naast de traditionele gevarenidentificatie en risicobeoordeling, vraagt de norm ook om risico’s en kansen te identificeren die samenhangen met de context en belanghebbenden.

Dit betekent dat je niet alleen kijkt naar gevaren op de werkplek, maar ook naar strategische risico’s en kansen voor het managementsysteem als geheel.

Kansen

OHSAS 18001 focuste op gevaren en risico’s: wat kan er misgaan? ISO 45001 vraagt daarnaast om kansen te identificeren: mogelijkheden om de G&VW-prestaties te verbeteren.

Dit verschuift de focus van puur defensief (voorkomen van schade) naar ook proactief (nastreven van verbetering).

Uitbesteding en aannemers

ISO 45001 is explicieter over de beheersing van uitbestede processen en het werken met aannemers (hoofdstuk 8.1.4). Je moet bepalen welke eisen je stelt en hoe je de naleving borgt.

OHSAS 18001 had hier minder gedetailleerde eisen. Voor organisaties die veel werken met onderaannemers of leveranciers was dit een aandachtspunt bij migratie.

Terminologie

Sommige termen zijn veranderd:

Documentatie-eisen

ISO 45001 gebruikt de term “gedocumenteerde informatie” in plaats van aparte begrippen voor documenten, procedures en registraties. Dit geeft meer flexibiliteit in hoe je zaken vastlegt.

De norm schrijft minder specifiek voor welke procedures je moet hebben. Je moet “gedocumenteerde informatie” hebben waar de norm dat vereist, maar de vorm is vrij.

Impact van de migratie

Organisaties die zijn gemigreerd van OHSAS 18001 naar ISO 45001 hebben typisch de volgende aanpassingen gedaan:

Contextanalyse toegevoegd: Een nieuw element dat in OHSAS niet bestond. Interne en externe factoren en belanghebbenden zijn geïdentificeerd.

Werknemersparticipatie versterkt: Vaak het grootste werkpakket. Mechanismen om werknemers actief te betrekken bij risico-identificatie, bepalen van maatregelen en incidentonderzoek.

Documentatie aangepast: De structuur volgt nu de HLS. Terminologie is geupdate. Vaak is dit het moment geweest om documentatie te stroomlijnen.

Directiebetrokkenheid verhoogd: De directie is explicieter aangesproken op hun verantwoordelijkheid. Directiebeoordelingen zijn aangepast.

Integratie verbeterd: Veel organisaties hebben de migratie aangegrepen om hun managementsystemen beter te integreren met ISO 9001 en ISO 14001.

Lessen uit de migratie

Nu de migratie al jaren achter ons ligt, zijn er lessen te trekken voor organisaties die nieuw beginnen met ISO 45001.

Werknemersparticipatie serieus nemen: Dit was het struikelblok bij veel migraties. Neem het vanaf het begin serieus, niet als checkbox maar als wezenlijk onderdeel van je systeem.

Context niet onderschatten: De contextanalyse is geen papieren exercitie. Een goede analyse geeft richting aan je hele systeem.

Integratie benutten: Als je ook ISO 9001 of ISO 14001 hebt of wilt, ontwerp dan direct geïntegreerd. Dit voorkomt later samenvoegen.

Directie betrekken: Zonder echte betrokkenheid van de top wordt het systeem een papieren tijger. Investeer in het commitment van het management.

Nog steeds relevant?

De migratie van OHSAS 18001 naar ISO 45001 is afgerond. OHSAS 18001 bestaat niet meer als geldige certificering. Waarom is deze informatie dan nog relevant?

Voor organisaties die nieuw beginnen met ISO 45001 is het nuttig om te begrijpen waar de norm vandaan komt. Sommige adviseurs en auditors verwijzen nog naar OHSAS als referentiekader. Literatuur en templates die zijn gebaseerd op OHSAS circuleren nog.

Daarnaast helpt het om te begrijpen wat ISO 45001 onderscheidt. De nadruk op werknemersparticipatie, de contextanalyse, het risicogebaseerde denken: dit zijn bewuste keuzes geweest bij de ontwikkeling van de norm, als verbeteringen ten opzichte van wat er was.

Volgende stap

Klaar om te starten met ISO 45001? Bekijk het stappenplan of lees meer over de eisen van de norm.