VCA vs. Veiligheidsladder: wat past bij jou?
In de bouw en infra kom je twee namen tegen als het gaat om veiligheid: VCA en de Veiligheidsladder . VCA wordt beheerd door de SSVV , de Veiligheidsladder is vastgelegd in een NEN-norm . Beide gaan over veilig werken, maar ze werken heel anders. Dit artikel legt het verschil uit.
Het korte antwoord
VCA is een checklist. Je toont aan dat je veiligheidszaken op orde hebt: diploma’s, procedures, registraties. Het gaat om wat je doet.
De Veiligheidsladder gaat over cultuur. Je toont aan dat veiligheid in de hoofden van mensen zit, van directie tot werkvloer. Het gaat om hoe je denkt.
VCA in het kort
VCA staat voor Veiligheid, Gezondheid en Milieu Checklist Aannemers. Het is een certificering die checkt of je de basis op orde hebt:
- Hebben je mensen de juiste diploma’s?
- Houd je toolboxmeetings?
- Registreer je incidenten?
- Zijn je spullen gekeurd?
Bij de audit controleert de auditor of je aan de checklist voldoet. Vink je alles af? Dan krijg je het certificaat. Het is zwart-wit: je voldoet of je voldoet niet.
VCA is wijdverbreid in Nederland en België. Vrijwel elke opdrachtgever in de industrie en bouw vraagt erom.
De Veiligheidsladder in het kort
De Veiligheidsladder (officieel: Safety Culture Ladder) meet hoe sterk de veiligheidscultuur in je bedrijf is. Het gaat niet om regels en papier, maar om gedrag en houding.
De ladder heeft 5 treden:
- Trede 1: Pathologisch - “Veiligheid kost alleen maar geld”
- Trede 2: Reactief - “We doen pas iets na een ongeval”
- Trede 3: Berekenend - “We hebben systemen en procedures”
- Trede 4: Proactief - “We werken continu aan verbetering”
- Trede 5: Vooruitstrevend - “Veiligheid zit in ons DNA”
Bij de audit kijkt de auditor naar gedrag. Hij praat met mensen op de werkvloer, observeert hoe er gewerkt wordt, en beoordeelt of veiligheid echt leeft in de organisatie.
De belangrijkste verschillen
| Aspect | VCA | Veiligheidsladder |
|---|---|---|
| Focus | Systemen en procedures | Gedrag en cultuur |
| Beoordeling | Checklist afvinken | Gedrag observeren |
| Resultaat | Certificaat (ja/nee) | Trede 1-5 |
| Herkomst | Petrochemie (jaren ‘90) | ProRail/bouw (2012) |
| Verplicht door | Industrie, bouw, techniek | Vooral infra, spoor |
Wanneer heb je wat nodig?
VCA is genoeg als:
- Je werkt voor industriële opdrachtgevers
- Je opdrachtgevers expliciet om VCA vragen
- Je een basis wilt leggen voor veiligheidsmanagement
- Je een kleiner bedrijf bent dat wil starten met certificering
De Veiligheidsladder is nodig als:
- Je werkt voor ProRail, Rijkswaterstaat, of grote infrabedrijven
- Je opdrachtgevers een bepaalde trede op de ladder eisen
- Je al VCA hebt en een stap verder wilt
- Je de veiligheidscultuur in je bedrijf echt wilt veranderen
ProRail en Rijkswaterstaat vragen vaak om minimaal trede 3 op de Veiligheidsladder. Check bij je opdrachtgever wat zij eisen voordat je een keuze maakt.
Kun je beide hebben?
Ja, en dat is ook logisch. VCA en de Veiligheidsladder vullen elkaar aan.
VCA zorgt dat je de basis op orde hebt: de diploma’s, de registraties, de keuringen. De Veiligheidsladder bouwt daarop voort door te kijken of veiligheid ook echt leeft in je bedrijf.
Veel bedrijven in de infra hebben beide:
- VCA omdat het een basiseis is
- Veiligheidsladder omdat grote opdrachtgevers het vragen
Als je nu alleen VCA hebt en overweegt de Veiligheidsladder: begin met een nulmeting. Die laat zien op welke trede je nu zit en wat je moet doen om hoger te komen.
Kosten en doorlooptijd
VCA is relatief snel en goedkoop. Voor een klein bedrijf kun je binnen 2-3 maanden gecertificeerd zijn voor €2.000 tot €5.000.
De Veiligheidsladder vraagt meer tijd en investering. Het veranderen van cultuur gaat niet in een paar maanden. Reken op minimaal 6-12 maanden om van trede 2 naar trede 3 te gaan. De kosten hangen sterk af van waar je begint en waar je naartoe wilt.
Meer informatie
- Wat is VCA? - Alles over VCA-certificering
- VCA eisen - De checklist uitgelegd
- VCA vs. ISO 45001 - Een andere vergelijking
- Safety Culture Ladder - Officiële website Veiligheidsladder
- NEN Veiligheidsladder - De norm achter de ladder